Zarząd Sukcesyjny
Przedsiębiorstwem Osoby Fizycznej

W 2018 r. wprowadzono Ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw. Podstawowym celem wprowadzenia do polskiego porządku prawnego przepisów odnoszących się do zarządu sukcesyjnego jest zapewnienie ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po śmierci właściciela. Założeniem jest bowiem, aby przedsiębiorstwo w spadku kontynuowało prowadzenie firmy na zasadach obowiązujących przed śmiercią osoby fizycznej.

Podobne regulacje obowiązują na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług. Również w tym zakresie przedsiębiorstwo w spadku jest uznane za podatnika VAT. Oznacza to kontynuację obowiązków i praw w zakresie podatku od towarów i usług. Warto także wskazać, że przedsiębiorstwo w spadku, posługuje się NIP-em, który był przypisany do zmarłego przedsiębiorcy. Nie ma zatem konieczności występowania o nowy numer dla przedsiębiorstwa w spadku.

Przedsiębiorstwo w spadku jest traktowane jako podatnik podatku PIT oraz podatku VAT. Ponadto korzysta z numeru identyfikacji podatkowej właściwego dla zmarłego przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 3 ustawy o zarządzie sukcesyjnym właścicielami przedsiębiorstwa w spadku są spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy. Z uwagi jednak na fakt, że spadkobiercy niekoniecznie muszą mieć wiedzę oraz doświadczenie w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa, wprowadzono możliwość ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Zarząd sukcesyjny może zostać ustanowiony jeszcze za życia właściciela firmy. W tym celu przedsiębiorca musi powołać odpowiednią osobę do pełnienia funkcji zarządcy oraz dokonać wpisu do CEIDG. Naturalnie osoba powołana na zarządcę musi wyrazić zgodę na pełnienie tej funkcji. Może się wydawać, że ustanowienie zarządcy sukcesyjnego i formalności z tym związane, to zbędne „latanie”. Wierzcie mi Państwo, tak nie jest.

Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać: małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy.

W przypadku gdy jest kilku spadkobierców do powołania zarządcy konieczna jest zgoda osób, którym łącznie przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100. Ta forma ustanowienia zarządcy sukcesyjnego wymaga formy aktu notarialnego. Powołanie zarządcy sukcesyjnego notariusz zgłasza do CEIDG niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu powołania zarządcy sukcesyjnego. Należy również zwrócić uwagę, że uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Mając powyższe przepisy na uwadze, stwierdzić należy, że zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony z chwilą: śmierci przedsiębiorcy, w przypadku gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego; dokonania przez notariusza wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego przez spadkobierców zmarłego przedsiębiorcy. Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. W sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową firmą przedsiębiorcy z dodaniem oznaczenia „w spadku”.

Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Może pozywać i być pozywany w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz brać udział w postępowaniach administracyjnych, podatkowych i sądowo-administracyjnych w tych sprawach. W takich postępowaniach zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rzecz właściciela przedsiębiorstwa w spadku.

Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Dokonuje czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu tylko za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody – za zezwoleniem sądu.

Może on zrezygnować z pełnienia tej funkcji, składając oświadczenie przedsiębiorcy w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Może także zostać odwołany przez sąd w przypadku rażącego naruszenia swoich obowiązków.

Po śmierci przedsiębiorcy zarządca sukcesyjny może zrezygnować z pełnienia tej funkcji, składając oświadczenie przed notariuszem. Jeśli zrezygnował, obowiązany jest działać jeszcze przez dwa tygodnie, chyba że wcześniej została powołana na to stanowisko inna osoba. Co do zasady zarząd sukcesyjny wygasa z upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Sąd z ważnych przyczyn może przedłużyć okres zarządu sukcesyjnego na czas nie dłuższy niż pięć lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Spadkobiercy mają możliwość odwołania zarządcy, jak również on sam może zrezygnować z pełnienia tej funkcji.